XVIII. Türk Tarih Kongresi Cilt XII
XVIII. Türk Tarih Kongresi
Kongreye Sunulan Bildiriler ( XII.Cilt )
Türk Dili ve Edebiyatı Tarihi
“Türk ve Türkiye tarihini çağdaş, sosyal bilim anlayışıyla araştırmak ve yaymak; bu alandaki araştırmaları desteklemek ve toplumdaki tarih bilincini geliştirmek” misyonu çerçevesinde faaliyetlerini yürüten Türk Tarih Kurumu, milli bir tarihsel kimliğin oluşmasında geçmişte olduğu gibi günümüzde de önemli bir rol üstlenmiş bulunmaktadır. Dünyayı hâkimiyeti altına alan küreselleşme süreci, köklü millî ve manevi değerleri olmayan veya bunları gereği gibi koruyamayan kültürleri yok ederek milletleri öz kültürlerinden uzaklaştırabilmektedir. Gerek dünyada gerekse bulunduğumuz coğrafyada yaşanan olaylara bakıldığında tarih ve millî kültür bilincine sahip, geçmişten ders çıkarmayı bilen milletlerin her türlü zorluğa karşı kendi varlıklarını korudukları görülecektir. Bu nedenle Türk Tarih Kurumunun insanlığa, tarihe ve geleceğe karşı görev ve sorumlulukları oldukça önemlidir. Bu bağlamda, Kurumumuzun görev ve sorumluluklarında biri de yeni buluşları ve bilimsel konuları tartışmak üzere toplantılar, kongreler düzenlemektir. Bu toplantı ve kongrelerin en önemlisi Türk Tarih Kongreleridir. Dünyada kendi alanında en saygın kongreler arasında yer alan Türk Tarih Kongreleri, Türk tarihi ile Türkiye tarihinin önemli olaylarının aydınlatılmasına büyük katkılar sağlamış, ülkeler ve insanlar arasındaki kültürel bağların kurulmasına ve geliştirilmesine de olumlu hizmetlerde bulunmuştur.
BİLDİRİLER - SEKSİYON XXII (TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI TARİH )
“Tarihsel Gerçeklik ve Edebi Karakter” başlıklı bu makalede, 20. yüzyılın ilk yarısı Azerbaycan edebiyatında tarihsel çevre ve tarihsel kişinin edebiyata yansımasıyla ilgili konular incelenmiştir. Makalede özellikle, Ağa Muhammed Şah Kaçar ve genel olarak Kaçarlar temasını publisistik-felsefi bakış açısından açıklayan Ali bey Hüseyinzade’nin “Siyaset-i Furûset” eserinin “Kaçarlar” bölümü incelenmiştir. Bu kaynağa dayanarak, modern Azerbaycan edebi toplumunda polemiğe yol açan Kaçar fenomeninin kökleri incelenmiştir. Milli şuurumuzun vazgeçilmez ideoloğu olan Ali bey Hüseyinzade’nin politik, felsefi-bedii tahlil, inceleme ve değerlendirmeleri, araştırmanın ana konusudur.
In this article “Historical reality and literary character” reviewed the problems of reflection of historic environment and person in a literature of Azerbaijan in the I half of XX century. In article in particular was analyzed the chapter “Gajars” of work of Ali bey Huseinzadeh “Siyaset ve furuset” (“Polisy and sagacity”), who explained the theme of Gajars from publisistik-philosophical point of view. Have been researched the basis of “Gajars phenomenon” in Azerbaijan literature with its various controversy. The main scope of article is the investigation of historic, philosophic, artistic thinks of the great personality Ali bey Huseinzadeh.
Kasımî Mecmuasındaki Irak ve Çevresi (Bağdat ve Musullu) Şairler ile Şiirleri
Ahmet İçli
ORCID: 0000-0002-7478-7518
Sayfalar: 9-18
Dünya kültür ve medeniyet tarihinde Osmanlı Devletinin rolü büyüktür. Osmanlı Devleti, insanlık mirasının önemli bir evresinde iletişimde ve etkileşimde bulunduğu coğrafyalarda önemli izler bırakmıştır. İnsanların yaşamı, dünyası, kâinat ve varlık algısı, kültür ve medeniyet mirası birçok ifade aracı ile dile getirilir. Bunlardan birisi de edebiyattır. Divan (Klasik Türk) edebiyatı, bu dönemde birçok kültürün, medeniyetin ve coğrafyanın duygularının ve dünya telakkilerinin tercümanı olmuştur. Bu edebiyat Osmanlının iletişimde ve etkileşimde bulunduğu halkların, milletlerin ve coğrafyaların ortak edebiyatı olarak değerlendirilebilir. Osmanlı Türkçesi ile yazılan dönemin eserlerinde Osmanlı’nın hâkimiyet sahasına dair önemli ipuçları bulunur. Osmanlı coğrafyasında Arap harfli Türkçe birçok yazma eser, Türkiye kütüphanelerinin yanı sıra dünyanın farklı kütüphanelerinde de görülebilmektedir. Bu eser türlerinden birisi de mecmualardır. Edebiyat tarihimiz açısından önemli kaynaklardan olan mecmualar; birçok esere, müstakil metinlere, adı bilinen veya bilinmeyen birçok şair hakkındaki bilgiye ulaşmamıza yardımcı olmaktadır. Şairlere ait yeni şiirler ve eserler de bu mecmualarda görülebilir. Sayısı kesin olmayan binlerce mecmuadan birisi de Kâsımî tarafından M.1625 yılında yazımı tamamlanan, Bahrü’l-Maarif’tir. Sandukatu’l-Maarif olarak da isimlendirilen mecmua, barındırdığı metinler ve tertip özellikleri açısından kayda değer bir eserdir. Bununla birlikte tezkirelerde ve biyografik eserlerde adına rastlamadığımız bazı şairlere ait manzumeleri ihtiva eden mecmua, edebiyat tarihine ışık tutacak önemli bir kaynak mahiyetindedir. Kasımî Mecmuası’nda geçen şiirlerin bir kısmı Irak coğrafyasında doğmuş veya yaşamış şairlere aittir. Bu şehirlerin başında Bağdat ve Musul gelmektedir. Mecmuada, manzumeleri bulunan Bağdatlı Fuzûlî ve Bağdatlı Ruhî gibi ismi ön planda olan şairlerin dışında isimleri bilinmeyen, şiir örnekleri bulunmayan ya da nereli olduklarına dair yeni bilgilere ulaşılan bazı Bağdatlı ve Musullu şairlere ait bilgiler ve şiirler de bulunmaktadır. Bu şairlerden bir kısmı için nereli olduklarına dair niteleyici bir sıfat kullanılmış iken bazıları için ise kullanılmamıştır. Çalışmamızda Kasımî Mecmuası’nda geçen Irak ve çevresi şairler hakkında kısa tanıtıcı bilgiler aktarıldıktan sonra, şiirlerinden örnekler verilecektir.
The role of the Ottoman State in the history of world culture and civilization is great. The Ottoman State has left important traces in the geography where it communicates and interacts in an important phase of human inheritance. People’s life is expressed through many means of expression, inherited from the world, the universe and the perception of being, culture and civilization. One of them is literature. Diwan (Classical Turkish) literature has been the translator of many cultures, civilizations and geographical sentiments and world supremacy in this period. This literature can be considered as the common literature of the peoples, nations and geographies in which the Ottomans interact and communicates. In the works written in the period of Ottoman Turkish, there are important clues about the Ottoman territory of domination. In the Ottoman geography, Turkish many works of art written in Arabic script can be seen in Turkey as well as the different libraries of the world’s libraries. One of these types of works is the macmuas/corpus. The macmuas which are important sources in terms of our literary history; help us to find information about many collections, independent texts, many poets whose names are known or unknown. New poems and works of poets can also be seen in this macmuas. One of the thousands of unsubstantiated macmuas is Bahr alMaarif, written by Kâsimî in 1625. The corpus/macmua, also called Sandukatu’l-Maarif, is a worthy work in terms of the texts it contains and its features. However, the corpus containing poems belonging to some poets that we have not come across in biographical works is an important source to shed light on literature history. Some of the poems in Macmua of Kasımi belong to the poets who were born or lived in the geography of Iraq. Top of these cities are Baghdad and Mosul. Corpus also has information and poems about some Baghdad and Mosul poets whose names are not known except poetry examples which have names prefixed like Baghdad Fuzûlî and Bağdatlı Ruhî, and for the poets who have poems, new information about where they are from have been reached. While some qualitative adjectives about where some of these poets came from have been used, and for some of them have not. In our study, we will give some examples of poems and poets after brief introduction information about Iraqi and its surrounding areas in Macmua of Kasımi.
Dediği Sultan ve Seyyit Harun Karşılaşması: Menakıpnamelerin Anlam Dünyası
Ahmet Taşğın – Veysel Bayram – Öner Atay
ORCID: 0000-0002- 2751-9924 – 0000-0001-6388-6089
Sayfalar: 19-26
Bildiri, Dediği Sultan Menakıbı ve Seyyit Harun Makalatında her iki erenin birbirleriyle karşılaşmalarını konu edinmektedir. Her iki eren de Horasan’dan Rum diyarına gelmiş ve Konya çevresine yerleştiklerinde aynı bölgede karşılaşırlar. Her iki metinde de farklı açılardan aktarılan karşılaşmaları, birkaç aşamada aktarılmakta ve nihayetinde karşılaşmaları bir çatışmaya dönüşmektedir. Her iki erenin birbiriyle karşılaşmasında her ikisi de kendi irfan anlayış ve kat ettikleri mertebeyi birbirlerine göstermeye çalıştıkları dikkat çekmektedir. Menakıpname metinlerini, yazılı bir metin gibi değerlendiren araştırmacılar, yazılı metinlerin anlam ve kurgusuyla hareket ettiklerinde metinlerin vermek istediği anlamı kaçırmaktadır. Bildirinin sorun olarak görüp dikkat çekmek istediği husus da sosyal tarih araştırmalarında istifade edilen bu metinlerin, kendi anlam dünyasının kaçırılma nedeninin sözlü ve muhatabında doğrudan gerçekleşmiş bir metin olmasının dikkate alınmadığı yatmakta olduğu tezini ileri sürmektedir. Sözlü metinin, olayların geçtiği zamandan farklı bir dönemde yazıya aktarılması, yazılı bir metin olmasını gerektirmemektedir. Doğal olarak sesin, yazıyla resmedilmesi veya sese yazı elbisesi giydirilmesi, sözlü metnin anlam kaybına neden olmamalıdır. Bu bakımdan da bu metinleri, yazılı bir metin olarak kabul edilip tasarrufta bulunmak, sözün anlam dünyasının görülmesine mani olmaktadır. Horasan kökenli erenlerin, hayatlarını konu edinen menakıpnameler, içerikleri itibariyle parçalar halinde aktarılan konular, anlam yüklüdür. Doğal olarak menakıpnamelerin kendi anlam dünyası ve bu anlam dünyası anlaşılmadığı takdirde metne nüfuz etmek mümkün gözükmemektedir. Öyleyse metnin kendi anlam dünyası ve bu anlamın inşa olduğu konu, olay ve şahıslar ile mesajın anlaşılması mümkündür. Sıradan ve yalın bir dille aktarılan olaylar dizisi, toplamda muhatabına aktardığı ve izah etmeye çalıştığı anlamın görülmesini ve buna göre hareket edilmesini talep etmektedir. Sonuç olarak Dediği Sultan ve Seyyit Harun karşılaşması her iki erenin menakıpnamesinden aktarıldı. Her iki erende Horasan menşeli ve her ikisi de Konya bölgesine göç edip Konya ve çevresine yerleşip faaliyet yürütmüş. Her iki ereninde birçok halifesi ve müridi bulunmakta ve bu kadroyla çok geniş bir alanda birbirlerine yakın hatta iç içe geçen mıntıkada temas halindedirler
Belgeler Işığında Kuruluştan Nahiye/Kaza Merkezi Oluşlarına Kadar Eski Cuma ve Osmanpazarı Tarihleri
Alcan Cafer – Meryem Salim
Sayfalar: 27-58
Balkanlar’ın Osmanlılar tarafından fethi, bu coğrafyada yeni ve parlak bir dönemin başlangıcı olmuştur. Yaklaşık beş yüz yıllık bu hakimiyet sürecinde, bölgenin sosyal, ekonomik ve kültürel yapısı büyük bir gelişme göstermiştir. Osmanlılar Rumeli’de sistemli bir iskan politikası izlemiş ve uzun yıllar boyunca Anadolu’dan Balkanlar’a yapılan Türk göçlerin ve sürgünlerin sayesinde Rumeli’nin birçok bölgesi yoğun bir göç ve iskan hareketine sahne olmuştur. Bulgaristan’ın Kuzeydoğusu da Türk nüfusunun yerleşimi ve teşkilatlanması bakımından Osmanlılar tarafından fethedildiği tarihten itibaren önemli bir merkez oluşturmuştur. Günümüze kadar Türk Müslüman nüfusun hala yoğun olduğu Kuzeydoğu Bulgaristan’da Osmanlı hakimiyetinin kurulmasından itibaren buradaki Türk nüfusunu etrafına çeken yerleşim merkezleri vardır. Bunlardan birileri de bugün Tırgovişte iline bağlı, Türkçe adlarıyla Eski Cuma (belgelerde Cuma-i Atik ve Cuma Pazarı) Tırgovişte ve Osmanpazarı (Omurtag) şehirleridir. Bu iki yerleşim birimi Osmanlı döneminde önce Niğbolu sancağında Şumnu, Ala Kilise ve Gerlovo nahiyelerine bağlı iken, daha sonraki tarihlerde gelişerek nahiye merkezi haline getirilmiştir. Günümüzde şehirlerin tarihleri ile ilgili yazılı kaynaklara göre yapılan çalışmalar henüz tamamlanmış değildir. Çalışmamızda yazılı kaynaklara göre Eski Cuma ve Osmanpazarı şehirlerinin Osmanlı döneminde kuruluşlarından başlayarak idari merkez oluşlarına kadar gelişimleri izlenecektir. Osmanlı kaynaklarında Eski Cuma ve Osmanpazarı şehir merkezleri ve gelişimleri ile ilgili bilgileri, temel olarak Tırgovişte (Eski Cuma) Tarih Müzesi’nde muhafaza edilen belgelerden, Osmanpazarı (Omurtag) ile ilgili yayımlanan Osmanlı arşiv belgelerinden ve XVI. yüzyılın ikınci yarısında kaydedilmiş Akıncı defterinden almaktayız.
The conquest of the Balkans by the Ottomans was the beginning of a new and brighter period for this geographic territory. During this period of domination, which lasted about five hundred years, the social, economic and cultural structure of the region has shown great progress. The Ottomans followed a systematic settlement policy in Rumelia. However, many regions of Rumelia have become a scene for the intense Turkish migration and settlement process due to the migrations and exiles from Anatolia to the Balkans, which have lasted many years. Since the Ottoman conquest Northeast Bulgaria has become an important center in terms of the organization and settlement processes of the Turkish population. Since the establishment of the Ottoman rule in Northeast Bulgaria until nowadays there are settlement centers around which the Turkish population is concentrated. Some of them are Tirgovishte, in Turkish Eski Cuma, which appear in the documents as Cuma-i Atik and Cuma Pazari and Omurtag, in Turkish Osmanpazari, which are connected to Tirgovishte province. Initially, these two accommodation units have been connected to Sumnu, Ala Kilise and Gerlovo districts of the Nigbolu Sanjak (Crusade), but later on have developed into separate districts. The written sources about the histories of the cities are not completed yet. In this study we will follow and examine the process of development of the cities (Eski Cuma and Osmanpazari) from their establishment in the Ottoman period until the moment they become separate districts (nahiye). The information about Eski Cuma and Osmanpazarı city centers and the developments will be mainly based on the Ottoman Archive documents related to Osmanpazarı (Omurtag), the documents preserved in the History Museum of Tırgovişte (Eski Cuma) and Akinci Defteri, which has been recorded in the second half of 16st century
On Some Ottoman Sources of Kadić’s Chronicle
Alma Omanović-Veladžić
Sayfalar: 59-70
The manuscript collection of the Oriental Institute, used to contain 5263 manuscript codices in Arabic, Turkish and Persian. It was one of the most precious in the Balkans. Especially recognizable in it are numerous works of Bosniak authors written in Arabic, Turkish or Persian, as well as manuscripts that were copied by copyists from Bosnia and Herzegovina. The destruction of the Oriental Institute on May 17, 1992, in addition to literary manuscript material, caused disappearance of many thousands of historical documents that testified about the history of Bosnia and Herzegovina within the framework of the Ottoman Empire. It used to represent the first class original sources for the study of both general and cultural history of Bosnia and Herzegovina. On the very same day, it were destroyed six of the 28 volumes of are first-class historical source and manuscript work of Bosniak Muhammad Enverî Kadić under the title Tārīḫ-i Enverī, in the literature it is known as Kadić’s Chronicle, and it covers the period from the 766 to 1346 h.g. (1364/65-1927/28). Kadić’s Chronicle is written in Ottoman, with some fragments in Arabic and Persian, while one part that relates to the Austro-Hungarian occupation is written in Bosnian language and in Latin script. While writting his Chronicle, Kadić used many sources and literature that were available to him. These are primarily the old Ottoman histories and literature that will be discussed in this paper
Dede Korkut Kitabı Dilinde Kullanılan Eski Türk Sözlerinin Çağdaş Azerbaycan Edebî Dilinde Aksı
Aynur Mammadova
Sayfalar: 71-86
Makalede Dede Korkut Kitabı destanlarında kullanılan eski türk sözlerinin çağdaş Azerice`de kaleme alınmış eserlerde kullanım özellikleri araştırılıyor. Araştırmada çağdaş edebi eserler üzerinde yapılmakla birlikte, Türkdilli yazılı anıtlarda, aynı zamanda klasik Azeri kaynaklarında eski Türk sözlerinin kullanılmasına dair örneklerin belirtilmesine yer verilmiş, çeşitli kıyaslamalar yapılmıştır.Araştırmadan belli oluyor ki, Dede Korkut Kitabı`nın kaleme alındığı zamandan bu yana çok zaman geçmesine rağmen önceki anlamlarında veya anlambilimsel anlamlarında oluşan küçük değişimler çağdaş Azerice`de kullanılıyor. Eski Türk destanının dilbilimsel örneklerinin çağdaş Azerbaycanlı yazar ve şairlerin eserlerinden örneklerle karşılaştırılması bir takım sorunların çözümüne yol açacak ve yüzyıllar boyunca Azerbaycan dilinin farklı alanlarında oluşan değişimlerin nedenlerini açıklığa kavuşturmaya yardımcı olacaktır.
This article investigates the features of usage of ancient Turkic words used in the Book of Dede Korkut in the works of contemporary literature of Azerbaijan. The article deals with the examples of classical and modern Azerbaijan literature. The study is based on a comparative aspect. Some of these words are still used in the Azerbaijani language, or in its original meaning, or with some changes from a semantic point of view. The comparative research of the language material of this ancient Turkic epos can make it possible to solve some problems and explain the reasons of the changes that took place on the different levels of the Azerbaijani language during the process of the centuries-old development.
20. Yüzyılda Yaşayan Bir Şairin Dilinden Rumeli Zaferi: Müstecâbizâde İsmet’in Dâstân-ı Zafer Manzumesi
Ayşe Sağlam
ORCID: 0000-0002-0548-015X
Sayfalar: 87-98
Tarih sayfalarını süslendiren yaldızlı şahsiyetler ve onların şöhretlerini taçlandıran büyük zaferler vardır. Bu şanlı destanlar, üzerinden ne kadar zaman geçerse geçsin unutulmaz ve adına övgüler yazdırmaya devam eder. Orhan Gazi’nin büyük oğlu Süleyman Paşa, tarih sayfalarına renk katan meşahirdendir. Cesaret, kahramanlık, cömertlik, hoşgörü ve adalet gibi birçok güzel vasfın kendisinde toplandığı Süleyman Paşa, Rumeli’yi fethederek kazandığı büyük zaferle haklı şöhretini daha da taçlandırır. Stratejik konumundan dolayı tarih boyunca çeşitli milletlerin istilasına uğrayan Rumeli’yi fethederek Osmanlı hâkimiyetine katan Paşa, hoşgörülü, adil ve hakimane yönetimiyle Rumeli’de Türk-İslam kültür ve medeniyetinin yerleşmesine hizmet eder. Bu zaferle sadece kendi muasırlarının değil gelecek nesillerin de takdirini kazanır. Paşa’dan altı asır sonra yaşayan Müstecâbizâde İsmet’in Dâstân-ı Zafer manzumesi bunun en somut göstergelerindendir. Şiirinde Rumeli’nin fethedilmesini öven İsmet, fethin mimarı Süleyman Paşa’dan da övgüyle söz eder. Söz konusu fethi detaylandırarak anlatan şair, zaferin bütün coşkunluğunu yeni cereyan ediyormuş gibi okuyucuya hissettirir. Bu çalışmada Müstecâbizâde İsmet’in Dâstân-ı Zafer manzumesi tanıtılacak ve şiirin çeviri yazı metni verilecektir
There are great triumphs the gilded figures that embellish the history pages and crowning their fames. These glorious epics are unforgetable over time and continue to write praises on their behalf. Süleyman Pasha, the eldest son of Orhan Gazi, is a well-known person adorned to the history parges. He who has many beautiful talents such as courage, heroism, generosity, tolerance and justice has crowned the his great victory by conquering Rumeli. He conquered Rumeli by invading various nation throughout the history due to the strategic position and added the Rumeli to the Ottoman domination, serves the settlement of Turkish Islamic culture and civilization in Rumeli with a tolerant, just and dominating administration. He gains not only his own considerations but also future generations gain their appreciation with this victory. The poem of Dâstân-ı Zafer which belongs to Müstecâbizâde Ismet, who lived six century after Pasha, is the most concrete indication of this. Ismet who praises the conquest of Rumeli in his poem, also praises the architect Süleyman Pasha of conquest. The poet, describing the conquest in detail, feels the reader as if all the enthusiasm of victory is taking place. In this study, the poem of Dâstân-ı Zafer of Müstecâbizâde Ismet will be introduced and translated written text of poem will be given.
Osmanlı devlet adamlarının sanatla, özellikle de şiirle ilgilendikleri bilinen bir gerçektir. Devletin en zirvesindeki sultandan başlayan bu halkada sadrazam, vezir, vali, şeyhülislam, kazasker, kadı ve müderris gibi ilmiye sınıfının hemen her kademesinden devlet adamı şiire meyletmiştir. Böylelikle Osmanlı coğrafyasında İstanbul’dan taşraya uzanan kültür merkezleri oluşmuş ve bu merkezlerde yetişen ve(ya) görev yapan şair devlet adamlarının da katkıları ile kültür ve sanat hayatı hep canlı kalmıştır. Kültürel canlılığın oluşmasında birinci dereceden şairlerin rolü oldukça önemlidir ve bu şairler edebiyat tarihlerindeki hak ettikleri yerleri almışlardır. Büyük şairler kadar olmasa da bir şekilde şiirler kaleme alan ve edebiyat tarihi türünden kaynaklarda bilgi kırıntıları halinde yer bulabilen hatta adı sanı pek duyulmayan şairler de vardır. Bunların gün yüzüne çıkarılması ve eserleriyle birlikte tanıtılması kültürümüz açısından önem arz etmektedir. Musul’da doğan ve Behcet mahlası ile şiirler kaleme alan Fahreddinzâde Seyyid Ali Behcet Efendi bu sayısız şairden sadece biridir. Kaynaklardan Irak medreselerinde ilim tahsil edip Ragıp Paşa’nın iltifatına mazhar olduğunu, Haremeyn müfettişliği ve müderrislik yaptığını, üç dilde nazım ve nesir yazmada usta olduğunu; Arapça, Farsça ve Türkçe şiirleri bulunduğunu öğrendiğimiz Behcet’in eserlerine dair bir bilgiye sahip değiliz. Bu çalışma ile şairin bir mecmuada yer alan Türkçe şiirlerini tanıtmaya çalışacağız
It is a well-known fact that Ottoman statesmen were also men of the arts—and especially so men of poetry. Be one a sultan, grand vizier, governor, shaykh al-islam, kadi ul-asker, cadi, or mudarris, men serving the state across all ranks gave their hearts to verse. Consequently, hubs of culture fanning from Istanbul into the rest of the Ottoman Empire had formed—to which the contributions made by bardic statesmen had kept the flame of art and culture within these hubs ablaze. The role of these prime poets in the feeding of this flame was rather significant. Moreover, they would never once become lost within the sands of Ottoman literary history. Among these are also poets of whom only bits and pieces of information as well as a fistful of poems exist scattered throughout Ottoman literary sources and who remain(ed) more or less unknown. The contemporary unearthing of such figures and their works is of great importance to our (Turkish) culture. One of these such persons is Fahreddinzâde Seyyid Ali Behcet Efendi, who was born in Mosul and quilled his poetry under the penname “Behcet”. We know very little about Alî Bechet Efendi other than that he had received his education in various madrassahs throughout Iraq, that he had been honoured by Ragip Pasha, that he had tutored and taught in harems and madrasahs, and that he was versed in as well as had composed both poetry and prose in Arabic, Persian, and Ottoman Turkish. In this paper we will attempt to shed light upon Alî Bechet Efendi’s Turkish poetry as they appear in an Ottoman poetry journal.
Edebiyat Tarihi Araştırmacılığı ve Edebiyat Tarihi Yazımında İhmal Edilen Bir Nesil: Ara Nesil
Cafer Gariper
ORCID: 0000-0002-1778-0168
Sayfalar: 111-124
Türk edebiyatı araştırmacılığı alanında ve edebiyat tarihi yazımında uzun dönem ihmal edilmiş bir nesil olan Ara Nesil yazar ve şairleri, Türk edebiyatının Tanzimat’tan sonra Batı edebiyatı etkisinde yenileşmesinde önemli rol üstlenmişlerdir. Yenileşmenin ikinci nesli ile Servet-i Fünûn arasında, daha çok 1880’lerin başından1896 yılına kadar yoğun olarak edebî faaliyette bulunan bu nesil şair ve yazarları, Türk edebiyatının modern anlayış doğrultusunda şekillenmesinde etkili olmuştur. Onların kalem faaliyetleri, çıkarmış oldukları gazete ve dergiler, Batı edebiyatlarından yaptıkları çeviriler, eleştiri türünde getirdikleri düşünce ve tespitler yeni bir okuyucu kitlesinin oluşmasına da zemin hazırlamıştır. Aynı zamanda bu nesil, Servet-i Fünûn topluluğunun alt yapısını hazırlamada işlev üstlenmiştir. Edebiyat tarihlerinin gereğince üzerinde durmadığı, çoğu zaman hiç dikkate almadığı bu nesil mensupları, bir topluluk veya grup oluşturamamış, ortak bir dergi ve sanat anlayışı etrafında toplanamamışlardır. Fakat ortaya koydukları eserler ve sanat anlayışı bakımından âdeta Tanzimat sonrasının ikinci nesli ile Servet-i Fünûn arasında bir köprü görevi görmüşler, bu özelliklerinden dolayı da Ara Nesil şeklinde adlandırılmışlardır. Yenileşme dönemi Türk edebiyatını sürekliliği içinde anlayıp değerlendirebilmek için söz konusu edebî devreyi ve bu devre içinde eser veren genç sanatkârların edebiyat alanında ortaya koyduğu faaliyeti dikkate almak gerekir. Bu düşünceden hareketle, ilk defa Prof. Dr. Mehmet Kaplan tarafından gündeme getirilen, hakkında tezler yaptırılmaya başlanan, buna rağmen bütün yönleriyle ortaya çıkarılamamış olan Ara Nesil edebî devresine dikkat çekilmek istenmektedir. Ara Nesil adlandırılmasından başlayarak hakkında yapılan çalışmaların değerlendirilmesi, yapılabilecek yeni çalışmalara ışık tutacak görüşler getirilmesi hedeflenmektedir. Böylece Türk edebiyatı araştırmacılığı ve tarihçiliği alanında üzerinde yeterince durulmamış olan bir neslin ve dönemin belirginlik kazanmasının sağlanması, araştırma imkânlarının ve problemlerin belirlenmesi, yapılabilecek yeni çalışmalara ön bilgi sunulması amaçlanmaktadır.
Ara Nesil writers and poets, a long neglected generation in the field of Turkish literature research and literary history writing, have played an important role in the reformation of Turkish literature after the Tanzimat under the influence of Western literature. These generation poets and authors who have been active literally since 1880 to 1896 between Servet-i Fünûn and the second generation of innovation have been influential in shaping Turkish literature in the direction of modern understanding.Their pen activities, the newspapers and magazines from which they came from, the translations they have done from Western literature, and the thoughts and determinations they have brought in the form of criticism have also laid the groundwork for the formation of a new mass of readers. At the same time this generation undertook the function of preparing the substructure of the Servet-i Fünûn community. These generation members, whom they have not considered in their literary history properly, often did not consider it, could not form a community or group, they could not gather around a common magazine and artistic understanding. However, in terms of their artistic and artistic understanding they have always served as a bridge between Servet-i Fünun and the second generation after the Tanzimat, they are named as Ara Nesil because of these characteristics. In order to understand and evaluate Turkish literature in the continuity of reform period, it is necessary to take into account the literary period and the activity that the young artists who have created works in this period in the field of literature. It is desired to draw attention to the Ara Nesil literary cycle, which was first introduced by Prof. Dr. Mehmet Kaplan, whose theses had begun to be made, but which could not be uncovered in all directions. Starting from the name Ara Nesil, it is aimed to evaluate the work done and to give opinions that will shed light on new work to be done. Thus, it is aimed to provide a first generation and definite period in the field of Turkish literature research and historiography which is not sufficiently focused, to determine research opportunities and problems, to present preliminary information to new works that can be done.
Deviant Positions of Skeletons in the Islamic Necropolis Near Makak Residential Area, Shumen, Bulgaria
Elena Vassileva – Stanislav Ivanov – Elena Naydenova
Sayfalar: 125-140
The fear of a dead man’s transformation into a demonic creature is known to all communities which perceive death as a transition from one world, the world of the living, to another one – the world of the dead. The rich rituals associated with this transition reveal that according to people’s perceptions the soul must meet a number of social and moral – ethical standards and to be sent in a due manner. Otherwise he/she risks remain on the border between both worlds, that intermediate mythological layer populated with vampires, goblins, witches, demons and other evil forces. It is the rites of death and burial that aim to ensure the smooth passage of this transition. The work here presented discusses a necropolis investigated in 2012/2013 in connection with the construction of Haemus Highway, in its section next to Makak residential area, Shumen town. The excavations revealed more than 700 graves with inhumation. So far six necropolises of population professing Islam have been archaeologically explored on the territory of Bulgaria as the one in question is the largest among them. According to the studies of ethnology and cultural anthropology the Muslim burial rite is rather simple compared to the pagan or Christian ones. It is conservative and strictly adheres to the canon. In most of the graves the deceased have been laid on back with stretched legs and arms along the body. However, some skeletons show deviations from this position as the arms were on the pelvis or abdomen, and the legs were not stretched which shows that those buried have not been arranged especially careful during the funeral. Some of the skeletons revealed in the graves indicated a post-mortem dislocation of bones. This is a practice broadly spread during the Early and Late Middle Ages registered in the course of research of some Christian and one Islamic necropolises. Namely those deviant positions we shall pay attention to in the work here presented.
Osmanlı Döneminde Bulgarca Yazılan Türkçe Ders Kitapları
Embiye Kazimova
Sayfalar: 141-152
Tanzimat döneminden başlayarak 20. yüzyılın başlarına kadar hazırlanmış dil bilgisi kitapları Türkçenin tarihi gelişiminde büyük önem taşımaktadır. Bu eserlerin pek çoğu yeni bir anlayışla ele alınmış, bugünkü gramer geleneğinin temelleri o zamanlarda atılmaya başlanmış olduğu bilinmektedir. Yeni Türkiye Türkçesinin tarihi gelişiminin değerlendirmenin kaynakları arasında şüphesiz Latin ve Kiril harfleriyle hazırlanan dil bilgisi kitapları gelir. Bu konuda dil tarihi araştırmacıları “transkripsiyon metinleri” denilen çoğu Latin harfleriyle yazılmış metinlerden, dil bilgisi ve sözlüklerden yararlanırlar. 19. yüzyılın sonunda ve 20. yüzyılın ilk yarısında Bulgarca yazılmış ve yayımlanmış Osmanlıca (Türkçe) dil bilgisi ve ders kitapları mevcuttur. Bulgarların Türkçeyle ciddi olarak ilgilenmeleri, Türkçeyi öğrenme ve öğretme sebeplerinden başta gelenler, şüphesiz ticari imkanlardan faydalanabilmek ve Osmanlı devlet kurumlarında daha çok görevlerde bulunmaktır. Bunun için de Türkçeyi pratik ve kolay öğretecek gramer kitapları ve sözlükler hazırlanmaktadır. Mevcut eserler, tüm seviyelerindeki Türk dilinin tarihi ve gelişiminin kaynağı olup, dil özelliklerini ve eğilimlerini izlemek ve tanımlamakta kaynak sayılırlar. Bildirimizde bu eserlerden istifade edilerek konuşulan Türkçeyi, yani telaffuzu ortaya çıkarma, dilin gramer yapısı ve özellikleri yolunda bir takım hususlara değinilecektir. Bu bağlamda, Arap harfleriyle yazılan Türkçe kelimelerle, Kiril veya Latin harfleriyle imlası belirtilen ve telaffuzları gösterilen kelimeler karşılaştırılıp Türkçenin bu dönem ses sistemi de genel hatlarla ortaya konulmaya çalışılacaktır
The grammars written during the Tanzimat kept on playing a significant role for the development of the Turkish language by the end of the first half of the 20th century. A substantial part of these grammars were written by use an innovative method which placed the foundations of the modern Turkish grammar. Undoubtedly, the grammars written in Latin and Cyrillic were of great importance for the historical development of contemporary Turkish. In their studies, the researchers of language development often use grammar and dictionary texts mostly transcribed in Latin. A considerable number of Ottoman (Turkish) grammars and language textbooks were written at the end of the 19th and the first half of the 20th century. Quite naturally, studying and teaching Turkish by the Bulgarians allowed them first of all to take advantage of the existing business opportunities in the Ottoman Empire and gave them a chance to take governmental positions. That brought to the development of a number of practical Turkish grammars and dictionaries facilitating the studying of Turkish. The available works are a good source demonstrating the history of the Turkish language and its development at all levels. They show the specific features of the language and its development trends. The article discusses these publications and the features of the spoken Turkish i.e. the pronunciation patterns of the age. This enables researchers to determine the specific features and trends in the language development. In this respect, a comparison is made between the spelling in Cyrillic and Latin of Turkish words written in Arabic in order to outline the Turkish language pronunciation during that period.
Klasik Edebiyatımızda Gazâvat-Nâme ve Zafer-Nâmelerde Savaşlar
Emel Nalçacıgil Çopur
ORCID: 0000-0003-3395-1286
Sayfalar: 153-170
Edebiyat bir milletin kimliğidir. Bireylerin ölümü ile kimlikler işlevlerini kaybederler ama edebiyat, edebi metinler aracılığıyla milletlerin tarih sahnesinde her daim yerlerini korumalarını sağlar. Altı asır boyunca dünyaya hükmeden ecdadımız değişik konularda ve pek çok nazım şeklinde çeşitli eserler vücuda getirmişlerdir. Klasik edebiyatımızda şanlı milletimizin farklı coğrafyalarda yaptıkları savaşları, kazandıkları zaferleri, kurdukları medeniyetleri, bu medeniyetleri kurma aşamasında yaşadıklarını anlatan mesnevi nazım şeklinde yazılmış gazavât-nâme ve zafer-nâmeler edebiyatımız kadar edebiyat tarihimiz açısından da son derece önem arz etmektedir. Çünkü gazâvat-nâme ve zafer-nâmeler şiir mümessilleri tarafından savaş veya zaferlerden hemen sonra yani sıcağı sıcağına yazılan eserlerdir. Dahası vücuda getirilen bu eserler şiirin kısa ve kafiyeli olma gücü ile yazıldığı için tarihi anlatan düz yazılardan çok daha etkilidir, hafızalarda kalıcıdır. Ayrıca bu eserler şiir geleneğimizde yer alan; tarihi olayların, kişiliklerin hatırlatıldığı, çeşitli benzetmelerin ve Kur’an ayetleri ile Hz. Peygamber’in hadislerinden alıntıların yapıldığı iktibasların kullanıldığı edebi sanatlarla örülü olması sebebiyle ilginç düzeyde ayrıntılı bilgi veren eserlerdir. Bu eserler sadece milletimizin yaptığı savaşları anlatmakla kalmaz o dönemin savaş öncesi ve sonrası psikolojik, sosyal durumunu; savaşa hazırlanma aşamalarını, savaş tekniklerini, savaş sonrası yapılan anlaşmaları ve savaş sonunda fethedilen yerlerdeki halkın nabzını tüm ayrıntılarıyla gözler önüne serer. Biz bu yazımızda, klasik Türk edebiyatı mesnevi nazım şeklinde yazılmış konularına göre sınıflandırmaya tabi tutulduğunda bir padişahı ve onun devrini anlatan nâme ismiyle kaleme alınmış eserleri, savaşların anlatıldığı gazâvat-nâme ve savaş sonrası zaferleri ele alan zafer-nâmeleri incelemek istedik. İncelemeye tabi tuttuğumuz bu eserler aracılığıyla sadece bu eserlerin tanıtımı olmayacak aynı zamanda tarihi olaylar, atalarımızın geçmişte yaptığı savaşlar, savaş teknikleri, zaferlerimiz ve dönemsel olarak halkın psiko-sosyal durumu da gözler önüne serilecektir. Böylece genç kuşaklara edebiyat ile tarih biliminin bütünleştiği ve geleceğe yön vermede tarih biliminden uzak kalınmaması gerektiği de anlatılmış olunacaktır
Literature is the identity of a nation. Identities lose their function by the death of individuals but via literature, literary texts, they always provide their places in nation’s history. Our ancestors who ruled the world for six centuries gave works in different topics and verse types. In our classical literature, our glorious nations’ wars in different geographical regions, victories they gained, civilizations they established and what they lived during this establishment, in mesnevi verse type, Gazâvat-nâme and Zafer-nâme are very important both for our literature and literature history. Because Gazâvat-nâmes and Zafer-nâmes were written just after the wars and victories by verse representatives. Furthermore these works are more persistent in memories and more efficient than the prose which tells history as verses were written with the power of poetry that is short and rhyming. Besides, these works give interestingly detailed information hence the characters and historical events are reminded, quotations are given from Hz.Muhammed’s life and Koran and drawn an analogy, citations are used and covered with literally arts. These works not only tells about the wars our people made but also displays the psychological and social situation before and after war, stages of war preparations, war techniques, treatises done after the war. In our text, we wanted to study the works in the name of “Name” which were written in Turkish classical literature mesnevi verse type and which tells about a sultan and his age when classified and gazavat-names which the wars were told and zafer-names which victories were told after wars. Through these works which we have studied not only the introduction of them will be done but also historical events, wars that our ancestors made in the past, war techniques, our victories and peoples psychosocial situation will be displayed. By this way it will be told to young generations that literature and history is integrated and to form the future, history shouldn’t be kept away.
Tarihi Süreç İçerisinde Oğuz ve Kelt Metinleri
Fidan Gasımova
Sayfalar: 171-186
Türk halklarının tarihi süreç içerisinde ortaya koyduğu halk edebiyyatı örneklerinin tarihi gelişimi her zaman için dikkat çekmiştir. Bu gelişimin öğrenilmesi folklor ve tarih ilişkisinin mükayeseli araştırılmasını taleb etmektedir. Onu da ifade edelim ki, tarih ve kültürümüzün bir çok eski katlarının açılmasına tipoloji araştırma yardımcı olabilir. Bu anlamda Eski Türk ve Kelt halklarının mitolojisi, folklorunun karşılaştırmalı olarak öğrenilmesi bu halklar arasında milattan önce tarihi-tipoloji kontankt ilişkilerinin mevcut olduğunu gösterecektir. Öyle ki, eski Turanla ilgili bir çok önemli tarihi-kültürel olaylar ve folklor materyallerine keltlerde de rastlanıyor. Bu benzerlik süjet ve obrazlarda da kendini göstermektedir. Eski Türk ve Kelt metinlerinin karşılaştırılması sonucunda görülüyor ki, her iki halkın mitolojisinde, folklorunda, dini inançlarında, tören-bayramlarında benzerlik, yakınlık vardır. Örnek olarak Oğuz eposlarından olan “Kitab-i Dede Korkut”u ve Kelt kahramanlık eposlarından “Kuhulin”i götüre biliriz. Eski Türklerde olduğu gibi keltlerde de ateş ve su motifi yaygındır. Örneğin, Türklerin Nevruz bayramında olduğu gibi, keltlerde de Belteyn ve Samheyn bayramlarında ateş yakılırdı. Onlar da ateşte güneşin elemetlerini görüyorlardı. Suya kurban kesme, kurban verme hallerine her iki halkta rastlanır ve düşünürdüler ki, her bir gölün, denizin, çayın vb. kendi koruyucu ruhu vardı. Eski türklerin şaman inancına göre insanın hayatı öldükten sonra da devam eder. Bunun için de merhumla birlikte mezara çeşitli ev eşyaları, yiyecek, silah vb. koyarlardı. Keltler de insanın öldüğünü yok, sadece öbür dünyaya gittiğini kabul eder ve mezara ölen için gereken her şey koyuyorlardı. Makalede tarihi süreç içerisinde türk halklarının ortaya koyduğu halk edebiyatı örneklerinin incelenmesi, Oğuz ve Kelt halkları arasında milattan önce var olmuş tarihitipoloji kontankt ilişkilerinin öğrenilmesi, bunun neticesinde de Keltlerde eski Turanla ilgili rastlanan bir çok önemli tarihi-kültürel olaylar ve folklor materyallerini araştırmak, tarih ve kültürümüzün bir çok eski katlarının açılmasına az da olsa yardım etmek üzere tasarlanmıştır
Historical development of the folk literature examples of the Turkish peoples in the historical process has always attracted attention. The learning process of this development demands a comparative investigationof folklore and history. It is important to note that typologicalresearching can help to open up many ancient times of our history and culture. In this sense, the comparative research of the mythology and folklore of the ancient Turks and Celtic peoples will show that there is historical-typological relations between these peoples before AD. So, a number of important historical-cultural events and folklore materials about the ancient Turanare found in the Celts too. This similarity is also foundin the plot and the characters. As a result of comparing the old Turkish and Celtic texts, there is similarity and closeness in the mythology, folklore, religious beliefs, ceremonial festivals of both people. As an example, we can show “Kitab-i Dede Gorgud” from Oghuz epics and “Kuhulin” from Celtic heroism epos. Like in ancient Turks, fire and water motifs prevailed in the Celts. For example, as the Turks make a bonfire in Nevruz festivity, the Celts also made a fire on Belteyn and Samheynholidays. They also saw the sun’s rays in the fire. To sacrifice for the water and sacrifice are in both of the nation and they think that every lake, sea, tea and others had their own protective spirit. According to the shaman belief of the ancient Turks, the life of a man continues even after they die. For this, the deceased person was buriedtogether with various household goods, food, weapons and so on. The Celtics believed that the deceased person wasn’t dead and they admitted that they just went to the other world, and they were putting their daily needs. The research of the historical folklore examples of the Turkish peoples during the historical period, the study of historical-typology relations between Oghuz and Celtic peoples AD, as a result of this, the investigation of historical and cultural events and folklore materials related with old Turan folk are analyzed in the articleand it is planned to help opening up at least some of the old times of our culture.
Küreselleşmeye Bağlı Olarak Kırgız Diline Giren Yeni Kelimeler (Neologizmler) (Medya Metinlerinin Çerçevesinde Analiz)
Gülzada Stanaliyeva
Sayfalar: 187-200
XIX. yüzyılında Rus Çarlığı, günümüzdeki bağımsız Kırgızistan topraklarının da yer aldığı bir bölgeyi askerî ve idarîhâkimiyeti altına almaya çalışmış, o yıllarda bu bölgelerde Çarlık işgaline ve Hristiyanlık inancının yayılmasına yönelik güçlü bir dirençle karşılaşmıştır. Kırgızistan ve Kazakistan’da bu kapsamda ele alınan düşünceler ve eserler “Zamanizm” olarak adlandırılmaktadır. “Zamanizm” kavramı, başka bir ülke tarafından fethedilen toprağın küçülmesi, yerel halkın başka bir kültürün hâkimiyeti altına girmesi ve o bölge halkının kendi topraklarından zorla göç ettirilmesi olarak ifade edilmektedir. Zamanistlerin eserlerinde “Ahir Zaman” (“Akır Zaman”) olarak vurgulanan ifade zamanla “Dar Zaman” (“Tar Zaman”) ve “Zor Zaman” (“Zor Zaman”) daha sonraları da tanımlamasına dönüşerek ahiret bilimi niteliği kazanmıştır. Sovyetler Birliği döneminde “Zamanizm”e yönelik olumsuz bir tutum sergilenmiştir. Bu akımın temsilcileri gerici, dindar ve feodal dönemin son kalıntıları olarak görülmüş, ‘zamancı’ ozanlarını isimlerini anmak ve onlarla ilgili araştırmak yasaklanmıştır. Hatta bazı araştırmacılar bu suçlamalardan dolayı idam edilmiştir. “Zamanizm” akımı temsilcilerinin yaklaşımları Sovyet İktidarının enternasyonal fikrine aykırı görülmüş ve bu fikirlerin Orta Asya’ya yayılması konusunda ciddi kaygılar oluşmuştur. Orta Asya’nın çeşitli bölgelerinde Çarlık hegemonyasına karşı bir direniş yolu olarak ortaya çıkan “Zamanizm” akımı, Kırgız tarihinde ve edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Bu akımın en güçlü örneklerini Kırgız edebiyatının ünlü şairlerinden Kalıgul, Arstanbek, ve Moldo Kılıç’ın eserlerinde görmek mümkündür. Bu çalışmada “Zamanizm” akımının siyasî perspektifi değerlendirilmekte ve zamanist şairlerin eserleri, söylem analizi yaklaşımı ile incelenmektedir.
At the XIX century, Russian Empire achieved military and administrative domination in Central Asia as well as in a region where located Kyrgyzstan at present. In these regions, Czarist Russia encountered a strong resistance to the spread of the occupation and the Christian faith. The thoughts and works within this context are called “Zamanizm” in Kyrgyzstan and Kazakhstan. The concept of “zamaism” comes from the word “zaman” which means time. Moreover, notion zamanism expresses the collapse of land conquered by another country, the subjugation of the local people to another culture, and the forced exodus of the people of that region from their own territory. In the early works of Zamanists was used the expression “akyr zaman” which means end of time. Gradually this expression turned into “tar zaman” (a condensed time) and eventually changed by the word “zar zaman” which means tough time. Zamanizm had a negative image during the Soviet Union. Representatives of this movement were considered as reactionary, religious, and last remnants of the feudal period. It was forbidden by Soviet power to memorialize and search the names of zamanists. The reason of such a negative attitude was a hostile position of representatives of zamanism movement toward Russian Empire. Moreover, Zamanists were concerned about social and cultural changes in Central Asia by the conquest of Russia. It is obvious that the anti-Soviet movements such a Zamanism were a serious threat to the dominant politics and international ideas of Soviet power. The Zamanizm movement established as political and ideological idea in minds of various people throughout Central Asia. And the conquest of Russia in Central Asia, arrival of Russian people, social and cultural changes, reducing of lands, dependent position of local people toward conquerors and so on were emphasized by literary poets Kalıgul, Arstanbek, Moldo Niyaz and Moldo Kılıç in their works. As a result came a notion, which include whole thought and philosophy of Kyrgyz history, the movement Zamanism. This article researches social and ideological perspective of the Zamanizm movement. The research evaluates and analyzes this by using approach of discourse analysis in the works of Zamanist poets.
XX. Yüzyıl Azerbaycan ve Türk Şiirinde Tasavvuf Simgesinin İdentifikasyonu
Günay Garayeva
Sayfalar: 201-214
Sembol, her kültürde belli sosyal, ideolojik bilincin taşıyıcısıdır. Klasik şiirde mevcut sembolik sistem, çeşitli zaman ve düşüncenin içinde farklı anlam arz etmiştir. Edebi düşüncede identik sembol zamana uygun olarak sosyal, ideolojik içerik yüklendiğinde değiştirilmiş oluyor ve imgede skematiklik kayboluyor, o yeni içerikle zenginleşiyor. Ortaçağ irfanı naturalist şiirin semboller sözlüğüne dahil olmuş aşık, maşuk, ay, güneş, bahar vs. imgeler XX. yüzyıl Türk ve Azerbaycan şiirinde, genellikle romantiklerin yaratıcılığında devletçilik ve ideolojik yönden yenilenir. Ortaçağ sufi-tasavvufi şiirde aşıkmaşuk imgeleri, aşıkın ilahi aşka, sevgili, Mutlak vücuda kavuşmak ve onda yok olmak değerini kazanan kamil insan XX. yüzyıl şiirinde yar, sevgili, afet, nazenin imgeleriyle yeni sembolik anlam kazanarak ilahi aşk felsefesinden sosyal tasavvufa geçişte geleneksel aşk motifinde yeni kriter ve boyutlar kazanmış oluyor. Bu bağlantıda klasik şiirde sembolik aşık-maşuk imgeleri XIX. yüzyılın sonu XX. yüzyılın başlarında sufi-tasavvufi sistemden ayrılarak sosyal təasavvufa yöneliyor. Bu yöneliş ilk olarak düzyazıda Zeynalabdin Marağayi’nin “İbrahim Bey`in Seyahatnamesi” eserinde vatan derdi, sevgisi ve acıları yaşayan aşık imajı ve yeni sevgili, maşuk, vatan imgesiyle karşılaştırılıyordu. Türk ve Azerbaycan şiirinde bu yöneliş XX. yüzyılın başlarından itibaren Abdülhak Hamit, Namık Kemal, Tevfik Fikret, Muhammed Hadi, Hüseyin Cavid, Abbas Sehhet Abdulla Şaik, Ahmed Cavad, Almas İldırım, Samed Vurgun, HacıkerimSanılı, Bedri Seyidzade vd. romantiklerin yaratıcılığında özel bir yöne çevrildi. Bildiride Türk ve Azerbaycan şiirinde tasavvuftan neo-tasavvufa geçerken identiv model ve sembol deyişimindeki konular incelenerek değerlendirme yapılacaktır
In every culture a symbol is the bearer of certain public-social, ideological consciousness. The different meanings of the existing symbolic systems in the memory within the different times and the thought are also related to these moments. In artistic thinking, when the identical symbols are loaded with public-social, ideological content they transform, and the image is deprived of thesketchy character and is enriched with new content. The images such as lover, sweetheart, rose, nightingale, spring, the moon, the sun and so on included in the dictionary of medieval irfany naturalist poetry in the 20th century Turkish and Azerbaijani poetry, mostly in the works of romantics become a new idea-content carrier from the view point of statehood and ideology.In the medieval Sufi-tasavvuf poem, a perfect man who gained the value of the images of lovers, the strive of the lover to join to the divine love, the unity of the souls of lover and the value of his disappearance in it in the 20th century poetry having a new symbolic meaning in the face of lover, beloved, a beauty, a coquette gains a new criterion and measure in the passage from the philosophy of divine love to the social tasavvuf in the motive for the traditional love. From this point of view, symbolic lovers characters, which are met in classical poetry, are separated from the Sufi-tasavvuf system at the end of the 19th century- beginning of the twentieth century and socialize.Beginning from the end of the 19th century and early 20th century in the artistic creativity of the Azerbaijani and Turkish romantics the traditional lover’s character was replaced with a new beloved and homeland image in this trend. This trend became a special direction in the creativity of the Turkish and Azerbaijani poets such as Namik Kemal, Abdulhaq Hamid, TofigFikret, Muhammad Hadi, Hussein Javid, Abbas Sahhat, JafarJabbarli, Abdulla Shaig, Ahmad Javad, Almas Yildirim, SamadVurgun, HacikarimSanili, BadriSeyidzadeh and others. In the article, in the Turkish and Azerbaijani poetry, the problems of identical model and image change in transition from tasavvuf to neo-Sufism are widely studied and summarized.
Kadın Yazarlar ve Kurmaca Tarih İlişkisi
İlknur Tatar Kırılmış
ORCID: 0000-0003-2155-7062
Sayfalar: 215-234
Disiplinler arasılık açısından bakıldığında tarihin edebiyatla ilişkisi oldukça zengindir. Türk edebiyatında tarihin edebî esere taşınmasının toplumsal iyimserliği korumak ve geleceği inşa etmek açısından önemli bir fonksiyonu vardır. Yeni Türk Edebiyatı sınırları dâhilinde başlangıçtan Cumhuriyet’in ilanına kadar yazarlık ve cinsiyet üzerinden tarihin romanda kullanılması tecrübesine bakıldığında kadın yazarların neredeyse yok denecek kadar az sayıda oldukları dikkat çeker. Halide Edip Adıvar, konu olarak tarihi kullanan romanda ilk kadın yazarımızdır. Adıvar, Osmanlının Orta Asya’daki kültürel mirasına ilgi duyduğu gibi eşzamanlı olarak Kurtuluş Savaşı konulu romanların ilk modelini oluşturması açısından önemli bir isimdir. Halide Edip Adıvar ile aynı dönemde yer alan Müfide Ferit Tek, Orta Asya kültürüne açılan eseriyle Türk romanını ata yurdunun geçmişine taşıyan ikinci kadın yazardır. Kadın kaleminin tarihi yazma, değerlendirme ve tarihten cesaret almayı şiirde tecrübe ettiği kadar roman türüne yansıtmaması düşündürücüdür. Kadın yazarın roman çerçevesinde tarihle olan ilişkisi Cumhuriyet’in ilanından sonra Safiye Erol ile tekrar başlar. 1839-1947 tarihleri arasında kadınlar tarafından yazılan tarih konulu romanların ortak özellikleri ve tarihe ilgilerinin zayıflığının sebebi yukarıda adı belirtilen yazarlar çerçevesinde tematik ve anlatıcı çerçevesinde değerlendirilecektir.
Looking from an interdisciplinary point of view, the one between history and literature is certainly a rich one. The implementation of history in Turkish literature carries an important purpose in protecting the nation’s optimism and buildıng a better future. From the beginning of modern Turkish literature to the declaration ofthe republic, it is noteworthy that there are barely any female Turkish historic novel authors. Halide Edib Adıvar is the first Turkish female author to use history as a topic in her novels. Adıvar was intrigued by the Ottoman cultural heritage in Middle Asia as well as playing an important role in finding a model for novels written about the War of Independence. Also living at the same time as Adıvar, Müfide Ferit Tek was the second female author who wrote about her homeland’s history in a novel about Middle Asian Culture. It is noticeable that female authors did not reflect writing about history and having the courage to criticise history in their novels as much as they did in poetry. The female author’s contributions to historic novels begin again with Safiye Erol after the declaration of the republic. The common properties behind history-themed novels written between 1839 and 1947 from female authors and the reason behind their weak interest in history will be discussed through thematic and narrator perspective in this article.
Türk ve Leh Atasözlerinde Hiyerarşi Kavramı
Kamila Barbara Stanek
Sayfalar: 235-262
Atasözleri, en eski anonim metinler olup halk edebiyatından bir örnektir. Atasözleri bir taraftan yazılmamış ama uygulanması gereken hukuktur, öte yandan dilbilimciler ve halk bilimiciler için değerli bir bilgi kaynağıdır. Dünya, doğa kanunları ve insan davranışlarının gözlemlenmesinin bir sonucu olarak, topluluğun yarattığı ve yaşadığı kültür bakış açısıyla ilgili dil-dışı olguları anlama, yorumlama ve değerlendirme yollarını ifade eder. Bu yazıda hem sosyal hem de toplumsal olaylarla ilgili atasözleri tartışılacaktır, zira bu alanlar çakışmaktadır. Bu makalenin amacı, Türkçe atasözlerinde hiyerarşi kavramının nasıl algılandığını göstermektir. Sıradan insanlar için belirli bir toplumsal konumda olması ne işe yarıyordu, “efendi” ya da “ağa” veya “bey” olarak adlandırılabilecek birinin karakterize edilen özellikleri nelerdi, böyle nitelendirilen kişilerin sosyal beklentileri neydi sorularına cevap vermeye çalışılacaktır? Türkçede hiyerarşi kavramıyla ilgili atasözleri bulmak için yapılan analizin konusu aşaǧıdaki kelimeler olmuştur: padişah, bey, ağa, efendi, hanım, baş ve diğerleri. Hiyerarşi kavramının analizi öncesinde bir sözlük tanımı gösterilecektir. Analizin ilk adımı hiyerarşi kavramıyla ilgili atasözlerinin seçilmesi, 2. adımı toplanan malzemeyi ilgilendiren konularda gruplandırılması, 3. adımı onların eşdeğerleri Lehçe atasözleri derlemesinde bulunması, 4. adımı Lehçedeki Türk eşdeğerlerinin harfi harfine tercümesi (eǧer eşdeğerlisi varsa), 5. adımı Türkçede yüksek rütbe/ mevki ve hakimiyyetin belirtileri ve sembollerinin gösterilmesi, 6. adımı analizin sonucu olarak, hiyerarşi kavramının Türk ve Leh dillerindeki betimlemelerinde benzerlikler ve farklılıklar üzerine odaklanarak bu kavramın Türkçede algılanışının tanımını içermesidir. Toplanan Türkçe malzeme, hiyerarşinin yalnızca bir kişinin bulunduğu konumla değil, aynı zamanda emir verme imkȃnı, mal ve mülk boyutu/ ölçüsü yanı sıra onun tutumu, davranışı, görünüşü, kıyafetleri ile de ilişkili olduğunu göstermektedir. Sosyal ve kültürel ilişkileri ve saygıdeğer kişilerin algısını ifade eden Türkçe atasözleri, Leh dilinde ortaya çıkan semantik eşdeğerleri ile derlenmiştir. Farklı bir kültürde ortaya çıkan bir dilde, başka bir dilde var olan atasözünün bir semantik eşdeğerini bulma oldukça zor bir iştir, çünkü farklı tarihsel olayları, farklı çağrışımları, farklı sembolleri ve özellikle bu konuda farklı sosyoekonomik sistemi (Polonya’da bir feodal sistem vardı), dikkate almak lazımdır. Akraba olmayan iki dilde bulunan atasözlerinin karşılaştırılması olan teorik soru dikkate alınmamıştır çünkü bu konu bu çalışmanın kapsamını aşmaktadır. Hiyerarşi, otoriteye boyun eğme ve itiaatlı olma algılamasının, analiz edilen kültürlerde aynı ya da farklı olup olmadığının belirlenmesi, atasözlerindeki benzerlikler ve farklılıkları gösterecek, atasözlerinin tercüme imkânı üzerindeki araştırmayı genişletecektir (atasözleri Lehçeden Türkçeye çevrildi). Ama bu çalışmanın yan amacı, hâkimiyet, hiyerarşi ve toplumsal düzenin dil ve kültür olarak bağımsız başka bir dilde semantik eşdeğerlerin aranarak evrensel ifade edebileceǧini sunmasıdır (Leh dilindeki atasözleri, Türk atasözlerinin anlamlarına göre seçilmiştir). Egemenlik (iktidar) ve “halkın üstünde olmak” kavramalarının, araştırılan iki dilde de aynı şekilde algılandığı alanları ayırmak mümkündür. Türk ve Lehçe atasözlerinin karşılaştırmalı analizi sonucunda aşağıdaki alanlar oluşturuldu: I. Hiyerarşi – iktidar / liderlik; II. Hiyerarşi – İnsan yatkınlıkları; III. Hiyerarşi – otoritenin çöküşü; IV. Hiyerarşi – halkın duyguları; V. Hiyerarşi – sahiplik, denetim ve yönetim; VI. Hiyerarşi – zenginlik; VII. Feodal sistem Bununla birlikte, Lehçede semantic eşdeğerleri olmayan Türkçe atasözleri ve Türkçe karşılıkları mevcut olmayan Lehçe atasözleri de vardır (veya araştırma süresinde bulunmadı). Bu, “iktidar” ve “hiyeraşi” kavramlarının incelenen iki kültürde ve dilde aynı anlam taşımadığını göstermektedir
Proverbs are one of the oldest type of literary texts and they represent the example of an anonymous folk literature. On the one hand, proverbs constitute the unwritten law that the people need to abide by. On the other hand, they are a valuable source of information for both linguists and folklorists. As a result of the perception of the world, the law of nature and human behavior, proverbs convey the way of understanding, interpreting and evaluating non-linguistic phenomena which are relevant from the point of view of the culture that a given community creates and lives in. In this paper, proverbs concerning both social and communal events will be discussed, since these spheres often overlap each other. Moreover, the purpose of this paper is to show how the concept of hierarchy is perceived in Turkish proverbs. The attempt will be taken to answer the following questions: what has played a particular role in the eyes of ordinary people, what features have been characteristic to someone who could be called a “lord” or “sir” and what have been the social expectations of the person who is called this way? In order to find proverbs concerning the concept of hierarchy in Turkish, the analysis included the following words: padişah, bey, ağa, efendi, hanım, baş (sultan, bey, agha, master/sir, lady, head) and some others. Analysis of the concept of hierarchy has been preceded by a dictionary definition. The first step of the analysis was to choose proverbs that refer to the concept of hierarchy. Secondly, the collected material was grouped according to the subject matter of the proverbs. Thirdly, the equivalents of these proverbs were found in the collection of Polish proverbs. The fourth step included making a literal translation of Polish equivalents into Turkısh (if any of them exist at all) and the fifth one showed the symbols of high rank/power in Turkish language. Last but not least, the summary of the analysis includes the description of perception of the hierarchy concept in Turkish with a focus on similarities and differences in Turkish and Polish. The collected Turkish material shows that the hierarchy has not only been associated with one’s position in the society, but also with the possibility of giving orders, the size/dimension of one’s possessions and property, as well as one’s attitude, behavior, appearance, attire etc. Turkish proverbs expressing both social and cultural relations and the perception of the persons truly deserving everybody’s respect have been compiled with their semantic equivalents occurring in the Polish language. Finding a semantic equivalent in another language belonging to different culture is quite a difficult task, especially due to different historical background, linguistic and cultural associations, symbolism and, as in this topic, discrepancy in the socio-economic systems (in Poland there was a feudal system.) A theoretical issue, which is the comparison of proverbs existing in two unrelated languages, has not been considered – this topic exceeds the scope of this work. Determining whether and to what extent the perception of hierarchy, authority and subordination has been the same in analyzed cultures makes it possible to show similarities and differences occurring in proverbs and allows widening the research on the possibility of translation of proverbs (Polish proverbs were translated into Turkish). The secondary objective of this work is to show the perception of domination, hierarchy and social order as a universal and independent from language or culture. The further goal is to present the results of the search for semantic equivalents of proverbs in different languages (Polish proverbs were chosen according to the meanings of Turkish proverbs). It is possible to distinguish spheres in which dominance (power) and “being above other people” are perceived in the same way in both studied languages. As a result of comparative analysis of Turkic and Polish proverbs, the following areas have been distinguished: I. Hierarchy – power/leadership; II. Hierarchy – human predisposition; III. Hierarchy – the fall of power/the collapse of authority; IV. Hierarchy – feelings of the people; V. Hierarchy – ownership, supervision and management; VI. Hierarchy – wealth; VII. Feudal system. However, there areTurkish proverbs the semantic equivalents of which cannot be found in Polish. By the same token, there are Polish proverbs that do not have Turkish equivalents (or they have not been found yet). This shows that the concepts of “power” and “hierarchy” do not have the very same meaning in both examined cultures.
Abideleriyle Kitabeleriyle Doğu Rodoplar’da Aleviler Bektaşiler
Katerina Venedikova
Sayfalar: 263-280
Bu bildiride, içinde Aleviler Bektaşiler oturan ya da oturmuş olan meskun yerlerde bulunan yazıtlar ve türbeler hakkında kısaca bilgiler sunulacak. Amaç, abidelerin içeriğini ve biçimini analize ederken incelenen meskun yerlerde Alevi Bektaşilerin bulunduğunu tanıtlamak Yazar, Doğu Rodoplar`da yirmiden fazla meskun yerde inşa ve mezar kitabeleri toplayıp yazıtların içeriğini ve abidelerin biçimini inceler. Bazı kitabeler, tarikatın büyüklerine, evliya, pir, sultan, şah, kutb ül arifin unvanlı zatlara ithaf edilmiştir. Başka yazıtlar mürşitlerin, yani babaların, dedelerin, şeyhlerin şerefinedir. Birçok mezar taşlarında adi dervişlerin adları anılır. Müellife, Alevilikle Bektaşilikle ilgili terimleri, kavramları, deyimleri (Bektaşi, el alanlar, Üçler, Allah, Muhammed, Ali) tespit eder. Bazı kitabelerde Alevi Bektaşi simgelerinin (pence, teslim taşı, turna kuşu) tasvirleri de var. Bazı antropomorf mezar abidelerinin başlarında taç denilen birer yedi dilimli, sekiz dilimli, ya da on iki dilimli başlık var. Biricik taç ise on sekiz dilimlidir. Bildiride başlıca kitabeleri henüz neşredilmemiş olan meskun yerler hakkında bilgiler verilir. Kompleks yöntem tatbik edilir. Yazıtlar yerlerinde fotoğraflanıp tasvir edilmiştir. Latin transkripsyonları, tercümeleri ve çok taraflı (dil, paleografya, coğrafya, tarih) yorumları yapılmştır. Başka kaynaklarla mukayese edilmiştir. Karşılaştırmalı tarihi yöntem de kullanılmıştır. Bildirinin kaynakları, incelenen meskun yerlerde bulunan ve fotoğraflanmış olan kitabeler, yerli ahaliden toplanmış olan bilgiler, belgeler, velayetnameler, Doğu Rodoplara ait incelemeler. Araştırılan meskun yerde ve yakında açık veya örtülü türbe bulunup bulunmadığı beyan edilir. Ruhani önderlerin adları ve unvanları tespit edilir. Kitabelerin içeriğinde ve biçiminde Alevilik Bektaşilik belirtileri gösterilir. Esasen bildiri, yazar tarafından yerlerinde şahsen toplanmış olan ve çoğu yayımlanmamış olan kitabelerin incelenmesine istinat edilir. Doğu Rodoplar`da ilk defa olarak üzeri iki pençe ile süslü bir mezar taşı dikkatimizi çeker. Bazı açık ve bazı örtülü türbelerin yeri ilk defa gösterilir. Bazı mürşit ve müridin adları ve rütbeleri gene ilk defa beyan edilir
A brief overview of the inscriptions and the türbes (tombs) in settlements where Alevi and Bektashi live or had lived will be provide in this article. The purpose of the analysis is to proovet he presence of Alevi and Bektashi in the content and shape of the monuments. The author has gathered building, tombstone and artifacts’ inscriptions from more than 20 settlements in the Eastern Rhodopes. She has examined the content and form of the artifacts. Some inscriptions are dedicated to the highestranked persons in the order: saints (evliya), elders (pir), sultans, shah, kutup, kutb (pole – chief of God’s saints upon earth). Others were made in honor of mentors, spiritual leaders (mürşid) with titles baba (father), dede (grandfather), sheikh. Names of common dervishes are marked in a number of tombstones. The author establishes terms, concepts and expressions related to Alevism and Bektashism: Bektashi, Üçler (the Trinity – Allah, Muhammad, Ali), El Alanlar – those who taket he hand (elalmak, infinitive – mуst. оrders: to receive permission to initiate others). Symbols of Alevi and Bektashi are depicted on some of the monuments: penche – pençe – five-fingerhand, teslimtaşı (stone worn on the breast by Bektashi dervishes), crane (turnakuşu). On the tops of some anthropomorphic tombstones there is a hat called taj (tac –crown, dervish’s headgear), consisting of 7, 8, 12 and 18 pieces / elements. The article provides information about yet unpublished inscriptions and monuments in some settlements. A combined method is applied. The inscriptions are photographed and described on the spot. Latin transcription and translations were provided as well as palaeographic, linguistic, toponymic, and historical commentary. They are compared with other sources. A comparative-historical method is also applied. There sources for this study are the discovered and photographed inscriptions in some settlements, information gathered by natives, documents, saints’ lives, and research on them Eastern Rhodopes. The question whe ther in somevill age sand their sur roundings there are open or closed turbs (tombs) is being discussed. The names and titles of spiritual leaders and novices are established. The traces of Alevism and Bektashism in the content and form of the monuments are shown. The article is mainly based on inscriptions collected on the spot by the author. Our attention is drawn to a tombstone with the decoration of two human palms (penche). At present times that kind of decoration is unique in the Rhodopes. The location of some open and closed turbs is revealed for the first time as well as the names and titles of some spiritual leaders (the mourshid – mürşid) and novices (murds – mürid).
Penalties and Sanctions Imposed Upon Orthodox Priests and Parishioners in the Balkans During the 17th – 18th Centuries (On Ottoman Documentary Material)
Krasimira Mutafova
Sayfalar: 281-298
The study is focused on the ecclesiastical penalties and sanctions (one of the most sufficient aspects of the development of Christianity, since the formation of the Christian church, worship and cult), imposed on the Orthodox clergy and parishioners in the Balkans during the 17th and 18th cc., an еspecially dynamic and controversial period in the history of the Orthodox Church under the Ottoman rule. In the study are discussed unpublished documents from the “Piskopos kalemi” fund of Başbakanlık Osmanlı Arşivi – İstanbul – patriarchal and metropolitan pleas (arzuhals), public petitions (mahzars) and various types of sultan orders (fermans, hükms, etc.), as well as a large part of the published Patriarchal and Metropolitan berats and others. The comparative analysis of this complete information and the cases of Orthodox canonical law, especially the nomocans of the 17th and 18th cc., gives the opportunity to comment in details the different types of ecclesiastical punishments and sanctions imposed on laymen and clergy (priests and bishops) concerning: problems encountered in collecting church taxes and charges; a different type of “deviations” from moral-ethical Christian norms and canonical requirements; the family-marriage relationships of the parishioners. The commented documents reveal not only the complete register of applied church punishments against the clergy and the laity – penances (fasting, prayer, pilgrimage), temporary and full excommunication, the significant “haircut” of the priests, but also the peculiarities and essential features of applied church law
Bulgar Tarihçilerinin Araştırmalarında Türkiye’nin 1930’lu Yıllardaki Balkan Politikası: Ana Sorunlar ve Vurgular
Memiş Merdan
Sayfalar: 299-320
Bu araştırmada hedefimiz, Bulgaristanlı Balkan tarihçilerinin 1960’lı yıllardan XXI. yüzyılın başlarına kadar yayınladıkları ve Türkiye’nin Balkanlar politikasıyla doğrudan veya dolaylı olarak ilişkisi olan bazı araştırmalarını takdim etmek ve incelemektir. Söz konusu araştırmaları üç gruba ayırmaktayız: İlk grupta 1930’lu yıllarda Balkanlar’daki uluslararası ortamı ve çeşitli girişimleri ele alan araştırmalardır. Burada Petır Arsov’un Balkan Konferanslarını inceleyen makalesi ve Hristina Daneva-Mihova’nın 1933-1934 yıllarında uluslararası ilişkileri ve Balkan Paktının diplomatik olarak hazırlanışını ele alan etüdü takdim edilir. İkinci grup, Yarımada’daki ayrı ayrı devletlerin Balkanlar polititkasını irdeleyen çalışmaları kapsamaktadır. Buraya Bulgaristan ve komşularının Balkanlar politikası ile ilgili bazı sorunlar üzerine yapılan araştırmalar dahil edilmiştir. Bunlar, Zdravka Miçeva’nın “Balkan Paktı ve Bulgaristan-Yugoslavya İlişkileri” adlı makalesi, Vasil At. Vasilev’in “Bulgaristan, Fransa ve Küçük Antant (1933-1934)” makalesi, Krıstyu Mançev ile Slovakyalı tarihçi Valerian Bistritski’nin “Bulgaristan ve Komşuları. Siyasal ve Diplomatik İlişkiler (1931-1939)” başlıklı ortak monografisi, İlço Dimitrov’un “Balkanlar’da ve Avrupa’da Bulgaristan” kitabı, Lyudmil Spasov’un Bulgaristan’ın Montreux Konferansı çalışmalarına katılımını ele alan araştırmaları ve Antonina Kuzmanova’nın “Romanya’nın Balkanlar Politikası (1933-1939)” adını taşıyan monografisidir. Üçüncü grup ise Türkiye’nin dış politikasının bazı problemlerini ve diğer Balkan ülkeleriyle ilişkilerini inceleyen çalışmaları kapsamaktadır. Buraya Lyudmila Jivkova’nın Boğazlar rejiminin tadilini ele alan araştırmalarını ve 1930’lu yıllardaki İngiliz-Türk ilişkilerini inceleyen çalışmalarını almış bulunmaktayız. Konumuz ile ilgili olarak Stefan Velikov ile Lyudmil Petrov’un Bulgar-Türk siyasal ve askerî-siyasal ilişkilerini ve Cengiz Hakov’un XX. yüzyıl Türkiye tarihini inceleyen çalışmaları özellikle dikkate değerdir. Bu bildiriye konu olan araştırmaların ortak yanı, bunların diğer Bulgar araştırmacılar ve bu problemleri ele alan başka ülkelerdeki tarihçiler tarafından sıkça atıf yapılan temel ve otoriteli araştırmalar olarak kabul edilmesidir
The aim of the author in the current study is to present and analyse publications by Bulgarian historiographers engaged in Balkan studies, published in the period from the 60s of the 20th century to the beginning of the 21th century that are directly or indirectly related to the Balkan policy of Turkey. Those researches can be divided in three groups: the first group includes publications related to the international environment and various initiatives in the Balkans in the 30s of the 20th century such as Petar Arsov’s article about the Balkan conferences and the study of Hristina Daneva-Mihova regarding the international relations in the period 1933-1934 and the diplomatic preparation for the Balkan Pact.The second group comprises works on the Balkan policy of different Balkan countries. It includes researches of some problems of Bulgaria’s Balkan policy and its neighbours, namely Zdravka Micheva’s article “The Balkan Pact and Bulgarian-Yugoslav relations”, the article of V. Vasilev “Bulgaria, France and the Little Entente (1933-1934)”, the collective monography of Kr. Manchev and the Slovak scholar V. Bistritzky “Bulgaria and its neighbours”, the book of I. Dimitrov “Bulgaria in the Balkan and in Europe”, the publications of L. Spasov, dedicated to Bulgaria’s participation in the Montreux conference, and A. Kuzmanova’s monography “Romania’s Balkan policy”.The third group covers works that emphasise on some problems of Turkey’s foreign policy and its relations with the other Balkan countries. It includes L. Zhivkova’s works, regarding the problem with the revision of the regime of the Straits and the Turkish-English relations in the 30s of the 20th century. What is interesting is the article of Stefan Velikov and Lyudmil Petrov on the Bulgarian-Turkish political and military relations, as well as the work of Dzhengiz Hakov on the history of Turkey in the 20th century
Açılışından Kapanışına Kadar Bulgaristan Türklerinin Önemli Kültür Müesseselerinden Şumnu Devlet Türk Estrat Tiyatrosu
Menent Şukrieva – Bülent Kırcalı
Sayfalar: 321-348
Tiyatro, Bulgaristan Türklerinin kültürel gelişimini sağlayan etkili güçlerden biri olmuştur. Bulgaristan Halk Cumhuriyeti Bakanlar Kurulunun kararlarıyla XX. yüzyılın 50’li yıllarında Şumen (Şumnu), Haskovo (Hasköy) ve Ruse’de (Rusçuk) birer devlet estrat Türk tiyatrosu açılmıştır. Bu araştırmada Şumnu Devlet Türk Estrat Tiyatrosunun kuruluşundan itibaren kapatılışına kadarki gelişim süreci incelenecektir. Konu kapsamında Bulgaristan Türklerinin kültürel, sosyal ve günlük hayatlarında önemli yere sahip olan Tiyatroda yaklaşık 30 yıllık ömrü boyunca yapılan çalışmalar ve sahnelenen oyunlar ele alınacaktır. Konunun geniş kapsamlı olması ve bildirilerin hacmi ile ilgili getirilen sınırlamadan dolayı bu çalışmada ağırlık Tiyatronun münferit bir tiyatro kurumu olarak faaliyette bulunduğu ilk 10-12 yıllık döneme verilecektir.
The theater turned into one of the most important factors, which deeply influenced the cultural development of the Bulgarian Turks. In the 1950s, new Turkish theatres were established in the towns of Shumen, Haskovo and Ruse by Decree of the Council of Ministers of the People’s Republic of Bulgaria. This research work is focused on the development of the State Theatre of Turkish Popular Music in Shumen from the time of its establishment to its end. The article reviews the stage performances and the artistic work of the theatre during its existence of almost 30 years. The theatre used to play a significant role in the social, cultural and everyday life of the Bulgarian Turks. Due to the large scope of the discussed topic and the limitations in the article’s volume, the research will focus on the first 10-12 years of theater’s history, during which it operated as an independent theatrical institution.
Âşık Şenlik’in Eserlerinde Dil ve Üslup
Naile Asker
Sayfalar: 349-362
XIX. yüzyıl başlarından itibaren siyasi ve millî çarpışmalara sahne olmuş Kuzey Doğu Anadolu ve Batı Kafkasya’nın bir bölümünü kapsayan bölge Osmanlı sınırları içerisinde büyük bir âşık mektebini oluşturmaktaydı. 93 harbinden sonra büyük güçler arasında siyasi sınırlar yeniden belirlenirken bu savaştan yenilgiyle çıkan Osmanlı Devleti, bölgeyi Ruslara bırakmak zorunda kaldı. Ruslar bundan sonra millî denge kurmak ve Ruslaşma, Hristiyanlaşma amacıyla bölgeye Hahol, Duhabor, Malokan icmalarını; Alman, Eston, Yunan, Ermeni, Yezidi, Asuri gibi gayrimüslim unsurları yerleştirmeye başladı. Yerli Müslüman-Türk nüfus ise Osmanlı Devleti’nin iç kesimlerine göçe zorlanmaktaydı. İşgale kadar bölgeye Azerbaycan Türkçesi hâkim idi. Anlaşma dili olarak bu dil kullanılmakta, bütün sanatsal faaliyetler bu dilde icra olunmaktaydı. İşgalden sonra 40 yıl boyunca ağır hayat şartlarıyla yaşayan Müslüman-Türk nüfusun yalnız canları ve malları değil, sosyo-kültürel hakları da tehlike altına girdi. Bölgede resmî olarak bütün kültürel faaliyetler yasaklanmış, düğünlerde bile şenlik ve müziğe izin verilmemekteydi. Bölge Rusya’nın siyasi sınırları içerisindeydi ve resmî devlet dili Rusçaydı. Türkler, devlet idaresinde dertlerini tercüman yardımıyla anlatmaktaydılar. Bu yıllarda yurt dışından bölgeye Kuran-ı Kerim hariç bütün dillerde edebiyatın girmesi yasaklanmıştı. Bütün bunlara bakmayarak bölgede sözlü edebiyat durmadan gelişmekte, birçok folklor ürünü, ağıt, türkü yayılmaktaydı. Âşıklar bütün yasaklara rağmen sanat üretmekte ve icra etmekteydi. Başlangıcını Hasta Hasan’dan alan Kuzey Doğu Anadolu âşıklık geleneği daha o dönemde bütünlüğünü kaybetmemişti, aynı siyasi idareye tabiydi. 40 yıllık işgal günlerinde bölge içerisinde gidiş-geliş yasağı olmadığı için gelenek yaşamakta ve gelişmekteydi. Kuzey Doğu Anadolu âşıklık geleneği kendi içinde birçok ünlü âşık yetiştirmiştir. Bunlardan biri, belki de birincisi Çıldırlı Âşık Şenlik’tir. XIX. yüzyıl sonu XX. yüzyıl başlarında yaşamış, bütün verimli hayatını Rus işgali yıllarında geçirmiş Âşık Şenlik’in dili Azerbaycan Türkçesiydi. Kendine özgü dil ve üslup sahibi olmuş Âşık Şenlik zaman zaman şiirlerinde bölgede benimsenmiş Rus sözleri ve ifadeleri de kullanmıştır. Bu bildiride Âşık Şenlik’in dönemi, muhiti ve hayatı hakkında bilgi verilecek ve onun sanatının dil ve üslup özellikleri ele alınacaktır
Since the beginning of the XIX century North East Anatolia and Western Caucasus was the scene of political and national tension, within the boundaries of Ottoman Empire, the great school of Ashiks was blossoming. After 1893 war between the great powers, the limits of political re-determining the Ottoman Empire and the defeat in this war, the region was forced to be leftto the Russians. Russia imported Haholmen, Doukhobor, Malokan, German, Estonian, Greek, Armenian, Yezidis, Assyrians in order to Russificate and Christianize the area. The domestic Turkish Muslim population was forced to migrate to the inner part of the Ottoman Empire. As Azerbaijani-Turkish population was so dominant until the invasion, this language was used as the common language and all artistic activities were performed in that language. Living for over 40 years in severe conditions after the invasion not only the Muslim Turks life and property but also culture was under threat. All cultural activities in the region were officially banned, even in the weddings festivities and music are not allowed. The region was in Russia’s political borders and the official language was Russian. Turks had to use the help of interpreters to proceed with any matter in government offices. During this period, except The Qur’an-i Kerim, bringing in any literature in all languages from abroad into the region was forbidden. Despite this, oral literature in the forms of laments, ballads and other types of folklore were increasing in influence, ashiks were prospering and performing their art. Derived from Hasta Hasan North East Anatolia Ashik tradition had not lost its integrity even during that period; as they were under the same political administration, there was no restriction of movement inside the region during the 40 years of invasion and consequently, this tradition remained alive and prospered. North East Anatolia Ashik tradition has createdman famous ashiks. One of whom, perhaps the first was Childirli Ashik Shenlik. Living all his productive life at the end of XIX, beginning of XX century, under the Russian invasion, his language was Azerbaijani Turkish. He had his unique language and style, from time to time he used the Russian words and phrases which accepted and used in the region, in his poems. In this article, we’ll talk about Ashik Shenlik’s period, surroundings and life and the specification of his language and style of his art
Bulgaristan’da Türk Halkbilim Çalışmaları-Gelecek Neslin Eğitim ve Kültür Temeli (Demokrasi Döneminde)
Nevriye Çufadar
Sayfalar: 363-378
Bir milletin dil ve kültür temelini oluşturan unsurların başında folklor veya halk kültürü ilk sıradadır. Bulgaristan Türklerinin zengin olan halk kültürü sayesinde ayakta kalabildiğini herkes bilir. Bulgaristan Türklerinin folkloru 1890’larda yabancı bilim adamları tarafından araştırılmaya başlamıştır ve birçok genç bilim adamına da kaynak olmuştur. Şumen Piskopos Konstantin Preslavski Üniversitesin’de Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü 1992’de açıldı ve halkbilim araştırmalarına da, 1996 yılında başladı. Amacı Bulgaristan Türk Halk Kültürünü araştırmak, derlemek, incelemek ve değerlendirmekti. Trakya Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü de 1997’de bu projeye katıldı. İki üniversitenin işbirliği ile 1998 yılında, Bulgaristan’ın Şumnu kentinde ilk Bulgaristan Türk Folkloru Uluslararası Sempozyumu gerçekleştirildi. Bu alanda çalışmalara devam edildi ve II Uluslararası Bulgaristan Türk Halk Kültürü Sempozyumu 2001’de Edirne’de gerçekleştirildi. Çalışmalara birkaç yıl ara verildi ve 2009’da Bulgaristan Türk halkbilimi araştırmaları yeniden sürdürüldü ve 2011 yılında “Bulgaristan Türk Halkbilimi” adlı üçüncü bir kitap derlenmiş oldu. Bildiride amacımız, bu üç sempozyum kitaplarında sunulan değerli bilim adamlarının araştırıp derlediği ve yorum yaptıkları bildirileri, Bulgaristan’da yaşayan türk çocuklarının ve gelecek neslin dil ve eğitimine, kültürüne ve iletişimine büyük katkısı ve değeri olduğunu anlatmak, tanıtmak ve incelemektir. Çocuk toplumun geleceğidir ve özel yeri olan bir değerdir. Kültür tarihini bilmesi, hayata daha geniş bir açıdan bakmasını sağlayacacaktır. Bu tür araştırmalar devam edilmeli çünkü Türk Halkbilimi bir halkın kültür temelidir ve o kadar da zengindir ki, araştırdıkça yeni yeni hazineler keşif edilir.Türk milletin kültürü, onu diğer milletlerden ayıran en büyük özelliklerinden birisidir. Halk kitlelerinin yüzyıllar boyunca yaşadıkları göç, kıtlık, savaş, barış, mutlu ve mutsuz günleri, bu halkın anlaşma, kaynaşma ve iletişim aracı olan Türk dili ile anlattığı destanlar, türküler, masallar, gelenek ve görenekler, inanışlar, atasözler, bu halkın daha iyi hayat için bir umududur
Folklore or folk culture is one of the first elements of the nation’s linguistic and cultural base. Everyone knows that the Bulgarian Turks have survived thanks to the rich folk culture. The folklore of Bulgarian Turks began to be explored by foreign scientists in 1890 and became a source of information for many young scientists. The Department of Turkish Language and Literature is created in Konstantin Preslavski University of Shumen in 1996. The aim was to explore, collect and evaluate the Turkish folk culture in Bulgaria. In 1997, the Department of Turkish Language and Literature of the Thracian University was included in this project. In 1998, the first International Symposium on Turkish Folklore in Bulgaria was held in Shumen, Bulgaria, in cooperation with the both universities. The activity in this area continued in 2001 too. The Second International Symposium of Turkish Folklore in Bulgaria was held in Edirne. The activity was interrupted for several years and in 2009 it was renewed again in 2011. The third book titled ‘Turkish Literature in Bulgaria’ was published. Our aim is to explain, understand and to review how the contribution of the valuable scientists in these three books of the symposiums has been explored and compiled and commented on, and what a great contribution and value to Turkish children living in Bulgaria as well as language and the education, culture and communications of the next generation. The child is a value with a special place and the future of a society. If he/she is familiar with the history of culture, he/she will look at life from a wider angle. Such research should continue because Turkish folklore is the foundation of folk culture and is so rich that new and new treasures are discovered while exploring. The culture of the Turkish nation is one of the greatest and specific features that distinguish it from other peoples. Immigration, hunger, war, peace, happy and unhappy days that a nation has lived for centuries, legends, folk songs, traditions and customs, beliefs, proverbs, that is the hope for a better life for a people.
Voynuk or Askerî? The Transformation of the Voynuk Landholdings into Askerî Çiftliks in the Context of the Ottoman Socio-Economic History
Paulina Andonova
Sayfalar: 379-408
Osmanlı İmparatorluğu’nun ayrı ayrı bölgelerinde hazırlanan birçok belge XVI-XIX yüzyıllarda yönetici elit sınıfı üyelerin (yüksek düzeydeki kalemiye ya da askeriye mensuplarından bazılarının) geniş topraklar elde edinerek ürünleri pazara yönelik çiftlikleri kurup genelde masraf – kazanç bilancosu olumsuz olan tarım ekonomisini başarılı olarak yürüttüklerini göstermektedir. Belgeler voynuk topraklarının askeri çiftlikler statüsüne kavuşturulması ile ilgili birkaç örnek sunmaktadır. Voynuklar, Osmanlı toplumundaki en kalabalık ve en uzun sürdüğü sınıflarından biri olduğundan, özel statü ve spesifik görevleri olduğunu, askeri sınıfı çiftlikler kurma hakları olmaları. Askeri çıftliğin kurulması ile ilgili birçok araştırma elimizde bulunursa henüz detaylı inceleme yapılmamıştır. Voynuk baştınaların askeri çiftlikler statüsünün kavuşrturlması tüm Osmanlı topraklarına tipik bir süreç değildir. Bu nedenle, makalem Sofya kazasının XVI yüzyıldan başlayıp XIX yüzyılın ilk onyıllarına döneme ait olan voynuk baştinaların artma ve konsentrasyon gelişmesine odaklanır. Amacım, voynuk baştınalar çiftliklerin voynuk topraklarının askeri çiftlikler statüsüne kavuşturulmasının ve askeri sınıfın sosyo–ekonomik yaşamındaki rollerinin aydınlatılmasıdır. Çiftliklerin özellikleri, bileşenleri, ölçüleri, sınırları, mahsulleri ve küsürleri sunulmaktadır.
Several documents related to different territories in the Ottoman Empire demonstrate that during 16th – 19th century some members of the Ottoman elite took part in the land use and local rural economy to turn to profit creating çiftliks, usually producing for the market. Besides, the sources give evidences of the transformation of the voynuk holdings (baştinas) into askeri çiftliks. As the voynuks were one of the biggest and the most longlife categories in the Ottoman society with special status and specific obligations who had right of use of land with tax exemption their lands were a chance for the askeri class to establish their çiftliks. Though they are worth a special attention, they haven’t been fully investigated yet. The origin of the askeri çiftliks from voynuk baştinas is not typical for all of the Ottoman territories. So the investigation is focused on kaza Sofia where a concentration of a great number of voynuk baştinas can be traced during 16th – early 19th century. The aim of my research paper is to shed light on the organization of askeri çiftliks on voynuk baştinas and their role in the socio-economic life of the askeri class. The çiftliks’ components, their size and borderlines, as well as, the possible harvest and surplus are also presented in the paper
Türk Halk Edebiyatında Yaşlı Karı Karakterinin Tarihsel Gelişimi – Mitlerden Masallara
Şebnem Hüseynova
Sayfalar: 409-418
Halk edebiyatının tüm epik türlerinde karı imgesine rastlanır. Aslında, karı karakteri “karı”olana kadar oluşma süreci geçmiştir. Mitlere baktığımızda karı imgesi Al ruhlu varlıklar,efsanlerde şaman veyahut kaosu ifade eden yaratık, destan ve masallarda yeraltı dünyasını simgeleyen karı nine, fıkralarda mizah ürünü olarak gerçek karı meydana çıkıyor. Mitolojik metinlerde karı demonik yani ölüler dünyasına aittirse, masal ve destanlarda demonizmden uzaklaşarak sadece mitolojik varlık olması dikkat çekmektedir. Mit ve efsanlerede karı imgesi iyedirse, masal ve destanlarda nine, anne, dadıdır. Zamanla Al Karısı destan ve masallarda büyücü karı, kelin ninesi, daye-dadı, yeraltı dünyasını simgeleyen, elbise değişmiş karı olarak karşımıza çıkıyor. Bu da imgenin genezisi, Ulu Anadan dönüşümü ile bağlıdır
In all epic forms of folk literature, there is an old woman image. In fact, the process of formation has passed until the old woman becomes an “old woman”. When we look at the myths, tha kari character is “Al karisi”, the soul, the shaman in the legend, the creature that expresses chaos, wife and grandmother, symbolizing the underworld in epics and the real woman turns out to be a product of humor. In mythological texts, the old woman is demonic, that is, it belongs to the dead world, it is important to be away from demonism in tales and legends and to be mythological entity. The image of an old woman is protective spirit in myths and legends, but it’s a grandmother, mother, nurse in fairy tales and epics. This is due to the genesis of the image, the transformation from Mother Nature.
Gürcistan’da Azerbaycan Türk Edebiyatı: Evrimsel Dönemleri
Şureddin Memmedli
ORCID: 0000-0001-6524-7221
Sayfalar: 419-428
Gürcistan’da bulunan, kendi etnik varlıklarına Azerbaycan Türkü veya Borçalı Türkleri yahut Karapapaklar diyen bu özbeöz Türk topluluğunda sözlü halk edebiyatı, özellikle de âşık sanatı pek zengin olmanın yanında yazılı edebiyat da çeşitli yönlerde gelişmektedir. Söz konusu edebi muhitin evrimsel gelişim dönemleri bu şekilde sınıflandırılır: 19. yüzyıla kadar – başlangıç dönemi (veya divan şiiri ile ozan-âşık tarzlı şiirin sentezi evresi); 19. yüzyıl ile 20. yüzyıl başları – zenginleşme dönemi (veya ozanâşık şiirinin gelişimi yanında yeni edebi türlerin de vücuda gelişi); 1921–1991 yılları – Sovyet dönemi (veya nicel genişleme evresi, basın-yayında edebiyatın yayılması); 1991– 2018 yılları – günümüz dönemi (veya nitel olgunlaşma evresi, edebi muhitin konu ve yapı açısından millileşmesi). Buradan hareketle bildiride başlangıcından günümüze kadar Gürcistan Türk edebiyat muhitinin gelişim evreleri edebi süreç, edebi ürünler, edebi kişiler müstevilerinde irdelenmektedir.
About 400,000 Azerbaijani Turks live in Georgia. The place where they live as a community is called Borchaly, and they ethnically call themselves Karapapak Turks. Oral literature, especially the “ashik poetry” in Turks of Georgia is very rich. The written literature is also developing in various directions. In this article, the development of the milieu of the Borchaly literary circles from the XVI century, up to the present will be critically evaluated within the concept of the literary process and the literary persons involved
Crimean Khans / “Sultans” Giray in the Local History of Gerlovo Region
Veneta Yankova
Sayfalar: 429-442
Makalede incelenen, Osmanlı Dönemi (XVI – XIX yüzyıl) Gerlovo yöresinin (Kuzeydoğu Bulgaristan) geçmişiyle ilgili bölge halkının hafızasında kalan, Giray Kırım Hanları/” Sultanları” ve mirası hakkında sözlü bilgilerin yeterince araştırılmadığı konusudur. Giray Kırım Hanları / “Sultanları” nın hatırası, faaliyetleri ve yaşamları ile ilgili sembolik mekanlar, bugün insanların tarihsel belleğinin çok önemli bir parçasıdır. Birçok köy ve yerleşim alanları hala onların izlerini taşımaktadır. Örneğin: yeni yerleşimlerle ilgili efsaneler, özel mekanlar, ecdat hikayeleri v.s. Yerel efsanelerde Giraylar aristokratik bir yapıya sahiptir ve Bulgar milli düşüncenin etkisi altında kahramanlık unsurları da eklenmiştir. Önemli bir eğilim de, bu efsaneleri yıkma yolundadır – bir zamanların zengin derebeylerini “bizden” (yani Bulgar asıllı) soylular olarak kabul eder – onlar Bulgar kökenlidirler ve vatandaşlarını şiddete karşı savunurlar. Bu bilgiler arşiv araştırması ve saha inceleme çalışmalarına dayanmaktadır
The report deals with a weakly studied issue, related to the past of the Gerlovo region (Nord-East Bulgaria) during the Ottoman period (XVI – XIX century): the oral evidence of Crimean Giray khan/ “sultans” and their heritage in the local history of the people. The memory of Giray “sultans” and the symbolic places, connected with their life and work, today are an essential part of the historical memory of the people from this region. Many villages and sites keep their traces. These are: legends about the creation of settlements, local toposes, genealogical stories. The image of the Giray dinasty in the local legends is aristocratic, with added heroic elements, wich are formed under the influence of the Bulgarian national idea. The trend towards demythologization is noticeable – former feudal lords are seen as “own” (i.e. Bulgarian) noblemen – they are of Bulgarian origin and protect their subjects against violence. The study is based on archival research and fieldwork
Anadolu Sahası Türk Edebiyatının Araştırılmamış Sayfası: St. Petersburg Doğu El Yazmaları Enstitüsünde Korunan Osmanlı Edebiyatı Örnekleri
Vüsale Musalı
ORCID: 0000-0002-1104-272X
Sayfalar: 443-460
In 1818, the first institution founded specifically for Orientalism in Russian Academy of Sciences is the Asian Museum which opened in St. Petersburg. His first president was K. M. Fren by German origian. 1930 was the year of significant changes to the Soviet orientalism. As a result of the unification of the Asian Museum, the Orientalists’ Council, the Buddhist Culture Institute and the Turcology Institute, was established the Oriental Institute in Academy of Science of Soviet Union in Leningrad. In 1950 the Department of Manuscripts was established. In 1930, the Turkish Chamber was established in the Institute and in 1956 the Turkish – Mongolian department was in operation. In this department Ottoman literature, history, civilization, language were investigated. From 1966 until the present day the “Turkology Bulletin” (Тюркологический сборник) was published by the Department. A large number of manuscripts related The Ottoman history, literature, civilization, geography, etc. are kept in Institute of Manuscript of St. Petersburg in Academy of Science. “ Catalogue of Turkish Manuscript“ was published by L.V.Dimitriyeva on the Turkish manuscripts preserved in the Institute of St. Petersburg. We aim to present to the attention of investigators the activity of the Academy of Science of St. Petersburg Institute on history and reasons of the establishment of the St. Petersburg Institute of Manuscripts, how the Ottoman collection was created, investigation on Ottoman geography. Since Orientalism has certain aims, Russian researchers have not been tempted to learn literary works. Apart from these, we think of introducing the works of the Ottoman literature which preserved in the Library of St. Petersburg Institute of Manuscripts until today and didn`t investigated by Turkish scientist. As the result of our investigation in library we are planning to present to the scientific community information about Ottoman literature and handwritings related to folk literature. In Institute of Manuscripts of St. Petersburg is preserved these literary works such as Ali Kıssa-i Yusuf (10 ditto), Âşık Paşa Garibname, Süleyman Çelebi Mevlidname (4 ditto), Şeyhi Hosrov ve Şirin, Yazıcıoğlu Muhammed-name (13 ditto), Vefayi Revnak`ul- İslam (1 copy), Lutfi Divan (2 ditto), Musa Abdi Camasb-name, Ahmed-i Dai Miftahül-Cennet, Kemal Ümmi Divan (1 ditto), Mihri Hatun Divan, Necati Divan. We are planning to introduce these works under the headings of “Literature” and “Folk Literature”.
Eski Uygurca Metinlerindeki Bazı Deyimlerin Modern Kırgız Türkçesindeki Karşılıkları
Zarina Calbiyeva
Sayfalar: 461-470
Türk dilllerinde “köñül” kelimesi Türkçenin genel söz varlığında önemli bir yere sahiptir. Çünkü Türkçenin bilinen ilk yazılı kaynaklarından bugüne kadar yaşamını sürdüren temel söz varlıklarından biridir. Yazıtlarda “köñül” kelimesi temel anlamından başka daha derin, insanın iç dünyasına yönelik, ruhsal kavramları yansıtmıştır. Eski Uygurca metinlerinde geçen “köñül” kelimesinden türemiş kelimelerin, yapılmiş birleşik fiillerin bazılarını günümüz Kırgız Türkçesindeki karşılıklarıyla kıyaslamalı olarak ele almaya çalıştık.
The word “köñül” has a significant part in lexicology. Since this word has been used in early Turkic written records till presen days. Except its main notıon the word “köñül” has possesed other meanings deseribing human’s inner world, human’s feelings. This paper is devoted to the comporative analysis of the word “köñül” used in the ancient Uygur texts via present-day Kyrgyz